De tuin van Heikie Hoeksma ligt rond een historisch woudhuisje. In de Friese Wouden, het boomrijke landschap in het oosten van de provincie, zijn deze woudboerderijtjes her en der nog te vinden. De woudhuisjes, die gebouwd zijn na de invoering van de Woningwet in 1902, werden veelal betrokken door arbeiders en dagloners. Een flink aantal van hen was afkomstig uit spitketen en andere krotwoningen die rond de eeuwwisseling nog veel in de Friese Wouden waren te vinden. Ze konden geleidelijk worden opgeruimd na invoering van de Woningwet, die wet stelde woningstichtingen in staat om met rijksgeld nieuwe huizen te bouwen.

Voortvarend

De woningstichting in de gemeente Achtkarspelen, opgericht in 1908, nam de bouw van de woudhuisjes voortvarend ter hand. Vanaf 1911 werden er in vier jaar tijd zeventig woudboerderijtjes gebouwd. De woningstichtingen bouwden de woudhuisjes vrijwel allemaal buiten de dorpskernen. Daar was de grond nog betaalbaar. Een flinke lap grond van een halve hectare was van groot belang. De corporaties waren er achter gekomen, dat de uitnodiging om zich in de stenen woudhuisje te vestigen, alleen door de plaggenhut- en krotbewoners werd aangenomen, als er bij de woningen een ruime kavel zat. Op die kavel konden ze tenminste hun aardappelen en geliefde woudboontjes verbouwen en een paar geiten houden voor de melk.

Dubbele functie

De vrijstaande arbeiderswoningen hadden een dubbele functie; in feite hielden deze woudhuizen het midden tussen een woning en een boerderij. In Achtkarspelen werd aanvankelijk uitsluitend gekozen voor woningen van het krimpjestype. Deze woudhuisjes hadden een voorhuis met een tuitgevel en hoge zijwanden en een over de hele lengte doorlopende nok. In de voorgevel zaten twee hoge vensters en ook in een van de zijgevels zat een raam. De dakschilden aan de achterzijde schoten aan beide kanten door en vormden zo een brede schuurruimte. De hoek van voor- en achterhuis vormde de overgang tussen het woongedeelte en de schuur en werd de krimp genoemd. Vandaar de benaming krimpjeswoning.

In het schuurgedeelte was er plek voor een koe, een paar schapen, geiten of een varken. Het schuurtje werd ook gebruikt voor de opslag van hooi, turf en oogstproducten. Het diende tevens als berging.

Zeldzaam

Tegenwoordig worden deze “pareltjes van de Wouden” steeds zeldzamer. Veel woudboerderijtjes werden gesloopt of lelijk gemoderniseerd. Maar er zijn ook bewoners, die hun oude monument met liefde in stand houden of op een verantwoorde manier verbouwen. Geen van deze boerderijtjes wordt nog voor agrarische bedrijvigheid gebruikt.

De “overlevers” hebben het zo lang uitgehouden omdat de schuurruimten met de nodige wijzigingen voor de woonfunctie bij de kleine woningen konden worden betrokken.

In Achtkarspelen staat de oudste nog bestaande woning aan de Krúswei boven Harkema. Deze dateert van 1911 en werd in 1992 door de bewoner, Heikie Hoeksma, grondig gerestaureerd. De grond werd tot 1990 gebruikt als moestuin, een schuur bood ruimte aan een tiental kippen, een paar kalkoenen en konijnen. Na de verbouwing in 1992 ontwierp kunstenaar Heikie Hoeksma de huidige tuin. In 1995 werd de tuin geopend voor bezoekers. Geleidelijk ontstond er een schilderachtige tuin, die al vanaf het begin in binnen- en buitenlandse vakbladen wordt geroemd. In een tweetal boeken over de volkshuisvesting in de Friese Wouden, “Onderdak in Achtkarspelen” en “Woudboerderijtjes” worden het woudhuisje en de tuin van Heikie Hoeksma, aan de hand van fraaie foto’s, uitvoerig beschreven.

Onderdak in Achtkarspelen

1907-2007

Stichting Woningbouw Achtkarspelen

100 jaar actief!

Peter Karstkarel.

Woudboerderijtjes

Kleine boeren op de Friese zandgrond.

Bouke Boersma

 Openluchtmuseum Themapark

“ De Spitkeet” Harkema

Het themapark “De Spitkeet” wil u op een groot terrein (ruim 4 ha.) tonen, hoe mensen tussen 1850 en 1950 op de arme heide in Friesland en Groningen leefden. U kunt in verschillende oude woudhuisjes zien, hoe de mensen er woonden en werkten. Op het buitenterrein zijn verder (huis)dieren, gewassen, bomen en struiken uit die tijd te zien.

Bovendien kunnen natuurliefhebbers er een rondwandeling of fietstocht starten, via rustige wegen en stille schelpenpaadjes door de prachtige natuur van de Friese Wouden.

Contact: www.despitkeet.nl

Adres: De Dunen 3 - 9281 KT - Harkema

Telefoon: 0512-364408